รศ.ดร.ปกป้อง ศรีสนิท อาจารย์ประจำศูนย์กฎหมายอาญาและอาชญาวิทยา คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ :

 มีความเห็นว่า เรื่องทะเบียนประวัติอาชญากรเป็นเรื่องที่สำคัญที่เกี่ยวกับสิทธิของประชาชน การแก้ไขปัญหาต้องใช้กฎหมายในระดับพระราชบัญญัติ ซึ่งหลักกฎหมายทะเบียนประวัติอาชญากรควรอยู่ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาโดยมีหมวด ๆ หนึ่งไว้เป็นการเฉพาะ แต่ประเทศไทยเป็นประเทศที่ชอบออกพระราชบัญญัติและไม่ค่อยแก้ไขประมวลกฎหมาย การบัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาจึงอาจเกิดขึ้นได้ยาก อย่างไรก็ดี การบัญญัติหลักกฎหมายในรูปแบบใดไม่ใช่ประเด็นสำคัญ  สิ่งสำคัญคือหลักการที่ใช้แก้ปัญหาทั้งในทางวิชาการและในทางปฏิบัติ ซึ่งหลัก ๆ มีอยู่ 2 เรื่อง ได้แก่

เรื่องที่หนึ่ง ในปัจจุบันแม้ศาลจะยังไม่มีคำพิพากษาว่าเป็นผู้กระทำความผิด ผู้ต้องหาก็ถูกบันทึกชื่อลงในทะเบียนประวัติอาชญากร ซึ่งทำให้สามารถตรวจพบประวัติอาชญากรได้ ทางแก้ไขปัญหา คือ เมื่อผู้ต้องหาอันเป็นผู้บริสุทธิ์ถูกพิมพ์ลายนิ้วมือ กองทะเบียนประวัติอาชญากรควรนำข้อมูลเหล่านั้นมาเก็บไว้เป็นความลับและต้องไม่เปิดเผยให้ตรวจสอบ โดยใช้การปกปิดเป็นหลักและการเปิดเผยเป็นข้อยกเว้น เช่น หากต้องการใช้ข้อมูลเพื่อการสืบสวนสอบสวนแสวงหาพยานหลักฐาน ก็สามารถเปิดเผยข้อมูลได้เพราะเป็นการใช้ข้อมูลในองค์กรตำรวจด้วยกันเอง หรืออาจเปิดเผยเฉพาะผู้สมัครอาชีพที่เกี่ยวกับกระบวนการยุติธรรม เป็นต้น และเมื่อศาลมีคำพิพากษาคดีใด ๆ แล้ว พบว่าผู้ต้องหาเป็นผู้กระทำความผิดจริง ค่อยทำการเปิดเผยข้อมูลของผู้เป็นอาชญากร หลักการนี้ควรถูกบัญญัติไว้เป็นกฎหมายในระดับพระราชบัญญัติ หรือหากการออกกฎหมายใหม่ยาก ก็ควรแก้ระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติก่อนโดยใช้หลักการตรงข้ามกับที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน

เรื่องที่สอง ควรเปิดโอกาสให้ผู้ที่ศาลพิพากษาว่ามีความผิดสามารถอยู่ในสังคมได้ กล่าวคือ ภายหลังจากการพ้นโทษ หากผู้กระทำความผิดไม่ได้กระทำความผิดซ้ำอีกเป็นระยะเวลาหนึ่ง ก็ควรปกปิดประวัติอาชญากรให้ผู้กระทำความผิดนั้น เพื่อให้ผู้กระทำความผิดมีโอกาสสมัครงานได้อันเป็นการสร้างความหวังไม่ให้ผู้กรทำความผิดกระความผิดซ้ำอีก โดยร่างพ.ร.บ.ทะเบียนประวัติอาชญากรรม กำหนดระยะเวลาไว้ 5 ปี แต่รศ.ดร.ปกป้อง มีความเห็นว่าช่วงปีแรก ๆ ที่กฎหมายบังคับใช้อาจกำหนดเป็น 7 ปีก็ได้เพื่อสร้างความสบายใจให้แก่สังคมและประชาชนว่าผู้กระทำความผิดกลับตัวกลับใจพร้อมที่จะอยู่ในสังคมแล้วจริง ๆ และในปีหลัง ๆ อาจมีการกำหนดระยะเวลาตามประเภทของคดี เช่น คดีอุกฉกรรจ์อาจกำหนดไว้ 10 ปี หรือคดีที่เป็นความผิดเล็กน้อยอาจกำหนด 3 ปี หรือ5 ปี ตามแต่ละกรณี เป็นต้น เรื่องนี้จึงเป็นเรื่องที่สำคัญเพราะเป็นการฟื้นฟูและเยียวยาผู้กระทำความผิดให้กลับเข้าสู่สังคมได้

อ.ดิศรณ์ (วิทยากร) : แนวคิดของการเปลี่ยนแปลงชื่อ “ทะเบียนประวัติอาชญากร” เป็น “ทะเบียนประวัติผู้ถูกกล่าวหา” ทางคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีความเห็นต่อแนวความคิดนี้อย่างไร

คุณปวีณา จันทร์เอียด นิติกรชำนาญการ สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ :

กล่าวว่า อาชญากร คือ ผู้ที่ถูกสังคมตีตราว่าเป็นคนกระทำความผิดร้ายแรงและเป็นถ้อยคำในเชิงลบ ซึ่งผู้กระทำความผิดบางคดีที่เป็นความผิดฐานประมาทหรือความผิดลหุโทษอันเป็นโทษที่ไม่ร้ายแรง ก็ต้องถูกบันทึกชื่ออยู่ในทะเบียนประวัติอาชญากรด้วย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติจึงเสนอให้สำนักงานตำรวจแห่งชาติบัญญัตินิยามของคำว่า “อาชญากร” ให้ชัดเจนว่าหมายถึงบุคคลใด และต้องแยกทะเบียนประวัติอาชญากรกับทะเบียนประวัติผู้ถูกกล่าวหาในคดีอาญาออกจากกัน อย่างไรก็ดี เรื่องนี้ต้องอาศัยร่างพ.ร.บ.ทะเบียนประวัติอาชญากรรมเพื่อให้การแก้ไขปัญหาสามารถเกิดขึ้นได้จริง และเมื่อมีการแยกทะเบียนประวัติออกเป็น 2 ทะเบียน จะทำให้การจัดเก็บข้อมูลเป็นไปตามหลัก Presumption of Innocence คือ ต้องไม่เปิดเผยข้อมูลประวัติของผู้ถูกกล่าวหาที่กำลังอยู่ในขั้นของการพิจารณาคดี

ส่วนเรื่องอื่น ๆ ที่เป็นปัญหา เช่น ผู้ที่ได้รับประโยชน์จากพ.ร.บ.ล้างมลทิน แต่ไม่เข้าหลักเกณฑ์การขอคัดแยกข้อมูลออกจากทะเบียนประวัติอาชญากร คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้ทำการรวบรวมข้อมูลและจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายเสนอไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแล้ว ซึ่งต้องติดตามผลต่อไป

อ.ดิศรณ์ ลิขิตวิทยาวุฒิ อาจารย์ประจำศูนย์กฎหมายอาญาและอาชญาวิทยา คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (ผู้ดำเนินรายการ) : ภายหลังจากที่คณะกรรมการวินิจฉัยข้อมูลข่าวสารมีคำวินิจฉัยให้ลบข้อมูลของผู้มีประวัติอาชญากรตามที่กล่าวไปแล้วนั้น คณะกรรมการวินิจฉัยข้อมูลข่าวสารได้ติดตามผลการดำเนินการของสำนักงานตำรวจแห่งชาติต่อหรือไม่

รศ.สมยศ เชื้อไทย กรรมการกฤษฎีกา / อาจารย์พิเศษและอดีตอาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (วิทยากร) :

กล่าวว่า คณะกรรมการวินิจฉัยข้อมูลข่าวสารได้ติดตามผลการดำเนินการของสำนักงานตำรวจแห่งชาติ แต่ทางกองทะเบียนประวัติอาชญากรลบข้อมูลให้ไม่ได้เพราะไม่มีระเบียบให้อำนาจเจ้าหน้าที่ในการลบข้อมูล ดังนั้น จึงควรแก้ไขปรับปรุงระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติและทัศนคติของเจ้าหน้าที่ให้สอดคล้องกับกฎหมายอื่น ๆ ที่มีอยู่ในปัจจุบัน เพื่อให้ทางปฏิบัติสอดรับกับทางทฤษฎีและสภาพสังคมในปัจจุบัน นอกจากนี้ ควรประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนรู้สิทธิตามกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลเพราะเป็นสิ่งที่มีความจำเป็นและควรทราบไว้ ซึ่งที่ผ่านมามีคำร้องต่อคณะกรรมการวินิจฉัยข้อมูลข่าวสารเพียง 2-3 กรณี อันแสดงให้เห็นว่าประชาชนไม่ค่อยรู้สิทธิที่ตนเองมีอยู่

ส่วนเรื่องที่อยากฝากไว้ คือ การเก็บข้อมูลของทางราชการ ต้องเก็บตามหลักการในพ.ร.บ.ข้อมูลข่าวสารของราชการ โดยเก็บเฉพาะข้อมูลที่เกี่ยวข้องและมีความจำเป็นเพื่อใช้ในการดำเนินการตามขอบวัตถุประสงค์ของกฎหมายเท่านั้น ดังนั้น เมื่อศาลมีคำพิพากษาในคดีใดแล้ว จึงควรดำเนินการปรับข้อมูลให้สอดคล้องกับปัจจุบันโดยเร็ว อย่าปล่อยให้ข้อมูลมีความล้าหลังเพราะจะส่งผลกระทบต่อเจ้าของข้อมูล และหากจะเก็บข้อมูลประวัติอาชญากรภายหลังที่ศาลพิพากษา ต้องเป็นไปเพื่อการปราบปรามและป้องกันภัยต่อสังคมเท่านั้น

อ.ดิศรณ์ ลิขิตวิทยาวุฒิ อาจารย์ประจำศูนย์กฎหมายอาญาและอาชญาวิทยา คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (ผู้ดำเนินรายการ) : จากการลงพื้นที่ของนักศึกษา พบว่า ข้อมูลทางทะเบียนประวัติไม่ได้มีการเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง อีกทั้งสถานีตำรวจแต่ละแห่งไม่ได้ส่งผลคดีให้แก่กองทะเบียนประวัติอาชญากร ทำให้ภาระตกแก่ประชาชนที่ต้องดำเนินการติดตามผลคดีด้วยตนเอง ดังนั้น เพื่อให้เกิดการเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างหน่วยงาน ควรแก้ไขระบบทะเบียนด้านใดบ้าง และจะแก้ไขอย่างไร