อาจารย์ ดร.ฐาปนันท์ นิพิฏฐกุล

อ.ดร.ฐาปนันท์ กล่าวว่า ตนได้ฟังจากการบรรยายของ รศ.ดร.วรากรณ์ สามโกเศศ นั้นทำให้รู้ว่าโลกของเราในวันข้างหน้านี้จะอยู่ไม่ง่าย การเรียนทางกฎหมายจะต้องเตรียมตัวให้ดีเนื่องจากโลกมีความเปลี่ยนแปลงพลวัตรมาก ในแง่ของกฎหมายกับการพัฒนาที่ยังยืนซึ่งตัวหลักสูตรการเรียนจะมีการกล่าวในดำดับถัดไป ในส่วนของการเตรียมตัวของนักกฎหมายในโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วมีความไม่แน่นอนและมีความกำกวมซึ่งตรงกันข้ามกับกฎหมายที่ต้องการความแน่นอนไม่กำกวมซึ่งตนคิดว่าในประเด็นนี้อาจจะไม่ได้ขึ้นอยู่กับตัวของกฎหมายทั้งหมด จึงนำไปสู่การเตรียมตัวของนักกฎหมายโดยการศึกษาที่ยั่งยืนซึ่งเป็นหนึ่งในเป้าหมายขององค์การสหประชาชาติ ทั้งนี้ การศึกษาที่ยังยืนนั้นมีความเกี่ยวข้องกับกฎหมายเพราะว่ากฎหมายนั้นเป็นศาสตร์หนึ่งในระบบการศึกษาซึ่งมีประเด็นการศึกษาที่ยั่งยืนโดยที่ในการบรรยายในชั้นเรียนของตนนั้นนอกจากที่จะมุ่งเน้นถึงเนื้อหาของกฎหมายแล้วยังมุ่งเน้นถึงนิติวิธีอีกด้วย

วันนี้ตนได้นำตัวรายงานขององค์การสหประชาชาติและยูเนสโก้ที่ตนสนใจ เนื่องจากมีเรื่องของการศึกษาที่ยั่งยืนในประเด็นของการเรียนการศึกษาและการถ่ายทอดความ โดยที่การพัฒนาการการศึกษาที่ยังยืนนั้นจะร้อยรัดการศึกษาทั้งหมดเข้าด้วยกันและไม่จำกัดระดับบนฐานคิดเดียวกัน ซึ่งในหลักสูตรปริญญาตรีของคณะนิติศาสตร์ได้มีการกล่าวถึงการศึกษากับการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้งนี้ จะต้องเข้าใจถึงการพัฒนาที่ยั่งยืนเสียก่อนและการศึกษาจะเป็นสิ่งที่นำไปสู่เป้าหมายลักษณะเช่นนี้นำไปสู่ซึ่งการเปลี่ยนแปลงทั้งระบบและเนื้อหาการศึกษารวมถึงวิธีการรับและถ่ายทอดความรู้ เพราะฉะนั้นการพัฒนาการศึกษาที่ยั่งยืนจึงเป็นหัวใจของการรับและการถ่ายทอดความรู้ไม่ใช่เรื่องของการเพิ่มเติม หรือกล่าวว่าเป็นการขยายฐานหรือองค์ความรู้เพื่อให้เข้าไปถึงหัวใจของการศึกษา

การศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน คือ การเสริมสร้างศักยภาพแก่ทุกคนในอันที่จะตัดสินข้อมูลในการที่จะเคารพและรักษาสิ่งแวดล้อม การพัฒนาต่อไปในทางเศรษฐกิจ และการมีสังคมที่เป็นธรรมเพื่อคนรุ่นปัจจุบันและรุ่นที่จะตามมาในอนาคต ในขณะเดียวกันก็ยังเคารพต่อความหมายหลายทางวัฒนธรรม ซึ่งข้อความดังกล่าวเป็นมุมมองขององค์การสหประชาชาติและยูเนสโก้

ในประเด็นต่อมากล่าวถึงหัวใจของการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน กล่าวคือ ประเด็นต่าง ๆ ที่เป็นแก่นปัญหาของการพัฒนาที่ยั่งยืนนั้นย่อมได้รับการบูรณาการเข้าสู่การถ่ายทอดความรู้และการศึกษาทั้งในและนอกชั้นเรียน ทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ เช่น ปัญหาสิ่งแวดล้อม โลกร้อน การลดความเสี่ยงอันเกิดจากภัยพิบัติ วิถีชีวิตที่ยั่งยืน การผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืน ความหลากหลายทางชีวภาพ เป็น สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้เป็นแนวคิดที่สำคัญต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน จึงทำให้ปัญหาเหล่านี้มีความพลวัตรสูงและมีความสลับซับซ้อนประกอบด้วยปัจจัยที่ส่งผลต่อกันอย่างลึกซึ่งและเป็นระบบ เพราะฉะนั้นการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนจึงให้ความสำคัญการศึกษาที่ถ่ายทอดและการเรียนรู้ในเชิงวิพากษ์วิจารณ์ การจิตนาการสิ่งที่จะเกิดในอนาคต และการร่วมมือร่วมใจกับผู้เรียนเพื่อให้มุ่งสู่เป้าหมายคือการพัฒนาอย่างยุ่งยืน

ยกตัวอย่างเช่น การเรียนรู้ที่จะตั้งคำถามในเชิงวิพากษ์วิจารณ์ เรียนรู้ที่จะกำหนดจุดยืนและคุณค่าของตนเองมากยิ่งขึ้น เรียนรู้ที่จะคาดการถึงอนาคตและยั่งยืนในแง่ของตนเองและในแง่สังคม เรียนรู้ที่จะคิดอย่างเป็นขั้นเป็นตอนหรือความเป็นเหตุเป็นผลซึ่งเป็นเรื่องสำคัญมากสำหรับนักกฎหมาย การเรียนรู้จากประสบการณ์เพื่อทำให้ตัดสินใจเรียนรู้สิ่งต่อไป และคิดวิพากษ์ถึงสิ่งที่เคยทำเคยมีในขณะที่โลกเปลี่ยนแปลง

จากการที่ตนได้กล่ามาข้างจะนั้นในมุมของตนมองทางกฎหมาย โดยที่ระบบกฎหมายโรมันมีพัฒนาการอย่างสูงซึ่งได้ให้แง่มุมแก่นักนิติศาสตร์ว่า “ความยุติธรรมได้แก่เจตจำนงอันถาวรและเป็นนิรันดร์ในอันที่จะให้แก่บุคคลแต่ละคนในส่วนที่เขาพึงได้รับ” ซึ่งตนปรับเปลี่ยนเพื่อเป็นการตอบโจทย์และสะท้อนมุมมองของถ้อยคำดังกล่าว คือ “การพัฒนาที่ยั่งยืนก็คือเจตจำนงอันถาวรและเป็นนิรันดร์ในอันที่จะให้แก่บุคคลแต่ละคนในส่วนที่เขาพึงจะได้รับ” บุคคลแต่ละคนในที่นี้คือคนรุ่นปัจจุบันและคนในรุ่นอนาคตซึ่งมีส่วนที่จะพึงได้รับและในขณะเดียวกันอาจจะขยายความได้อย่างมหาศาล จึงกล่าวโดยสรุปได้ว่าการพัฒนาที่ยั่งยืนคือส่วนขยายมาจากประเด็นในความยุติธรรมในทางกฎหมายที่เราศึกษาและได้ตั้งวัตถุประสงค์ไว้มาเป็นระยะเวลาเพียงแต่ว่าปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ์ ฉะนั้นจึงจะต้องใช้สติปัญญาอย่างสูงในฐานะนักกฎหมายเพราะว่าจะต้องไปทำงานในมิติภาพรวมสูงมาก กล่าวคือ หากทำงานในเรื่องหนึ่งจะต้องรู้กฎหมายที่เกี่ยวข้องทั้งหมดมิเช่นนั้นจะเกิดปัญหาการใช้การตีความและการอธิบายของกฎหมายที่ใช้ทำงาน หรือการที่เป็นนักกฎหมายที่มีความรู้ในเชิงบูรณาการอย่างสูงไม่ใช่ความรู้กฎหมายอย่างเดียวแต่จะต้องรู้ศาสตร์อื่นอย่างสูง

ตัวอย่างเช่น กฎหมายการเกษตรหากไม่รู้การเกษตรไม่ได้และอาจจะต้องใช้เวลาไปศึกษาเศรษฐศาสตร์การเกษตรอีกด้วย หรืออำนาจเจรจาต่อรอง และจะทำอย่างไรให้มีการพัฒนาการเกษตรอย่างยั่งยืน ในประเทศฝรั่งเศสมีประมวลกฎหมายการเกษตรและมาสภาการเกษตร เป็นต้น

เพราะฉะนั้น ในปัจจุบันไม่เพียงแต่กฎหมายในตัวบทเท่านั้นแต่ยังพาเราไปเชื่อมโยงกับโลกภายนอกอีกด้วยซึ่งจะต้องทำความเข้าใจ เนื่องจากห้องเรียนมีเวลาไม่มากฉะนั้นนักศึกษาจะต้องใช้เวลาค้นคว้าเพิ่มเติม